Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan “Parasal Sıkılaşma Dönemlerinde Firmaların Temerrüde Düşme Davranışları Nasıl Farklılaşıyor?” başlıklı analizde, firma temerrüt oranlarının parasal sıkılaşma adımlarının kademeli uygulanması ve reel sektörün azalan borç yükü nedeniyle ılımlı bir seyir izlediği belirtildi.
TCMB Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürü Yusuf Kenan Bağır, Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürü Ünal Seven ve Ekonomist Ertan Tok’un hazırladığı analizde, firmaların temerrüt oranlarının finansal istikrar açısından yakından takip edilen önemli göstergeler arasında yer aldığı vurgulandı. Analizde, 2023 yılı Haziran ayında başlayan sıkılaşma döneminde firma temerrütlerinin ölçek ve sektör bazında değişimlerine ve finansal borçluluğun rolüne ilişkin çıkarımlar yapıldı.
Tarihsel veriler, ticari kredi faiz oranlarının 2018 ve 2023 sıkılaşma dönemlerinde yükseldiğini göstermektedir. 2018 sıkılaşma döneminde artan temerrüt oranları, 2023 döneminde görece düşük seyretmiştir. Analizde, TCMB’nin politika faizinin 2018’in Haziran ayı sonunda %8’den %24’e çıkarıldığı ve bu seviyede tutulduğu bilgisi yer aldı. Bu artışla birlikte ticari kredi faiz oranlarının %17.9’dan %35’e yükseldiği, 2023 döneminde ise ticari kredi faizlerinin artmasına rağmen TGA oranlarının %1.5 seviyesinde kaldığı ifade edildi.
Analizde ayrıca, iki sıkılaşma döneminde temerrütlerde gözlenen ayrışmanın firma özellikleri ile ilişkisi incelenmiştir. Yaşlandırma analizi, sağlıklı olarak tanımlanan firmaların temerrüde düşme oranlarını göstermektedir. 2014 yılının Haziran ayı sonrası dönemde temerrüde düşen firmaların oranının 16 ayda %5’e yaklaştığı belirtilirken, 2018 döneminde bu oranın daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Sağlıklı firmaların temerrüde düşme oranları, firma ölçeği ve borçluluk düzeyine göre üç gruba ayrılmıştır. Analizde, yüksek borçlu orta ve büyük ölçekli firma grubunda temerrüt artışının daha belirgin olduğu sonucuna varılmıştır. Analiz, borçluluk ve temerrüde düşme olasılığı arasında pozitif bir ilişki olduğunu ve bu ilişkinin faizlerin artmaya başladığı dönemde daha güçlü olduğunu göstermektedir.
Sonuç olarak, yüksek borçluluğa sahip firmaların 2023 Haziran ayındaki faiz artırım sürecine diğer firmalara göre daha olumsuz tepki vermesi beklenmektedir. Ancak, mevcut dönem ile önceki dönemler arasında reel sektör borçluluğunun oldukça düşük seviyelerde kaldığı ve bankaların kredi riski taşıma kapasitesinin arttığı vurgulanmıştır.
Analizde, 2023 dönemindeki firma temerrüt oranlarının olumlu seyrettiği, sektörler arasında homojen bir görünüm sergilediği ifade edilmiştir. Sonuç olarak, firma temerrüt oranları fiyat ve finansal istikrar açısından dikkatle izlenmesi gereken göstergeler arasında kalmaya devam etmektedir.
