Cumhuriyetin 100. yılında keşfedilmesi gereken rotalar

Milli mücadele karargâhı olarak kullanılan bina, bugün Sivas Atatürk Kongre Müzesi olarak ziyaret ediliyor. O dönemde lise olan bina, mimarisiyle de dikkat çekiyor. Müzede kongre öncesindeki olaylara ve Mustafa Kemal Atatürk'ün kongre hazırlıklarına ilişkin belgeler sergileniyor. Telgraf odası, kongre tutanakları, Sivas'ta kurulan Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti'nin bildirileri yer alıyor. Kongrede milli mücadelenin yayın organı olarak yayınlanmasına karar verilen ve ilk kez Sivas’ta yayınlanan İrade-i Milliye Gazetesi'nin basıldığı matbaa makinası ve gazetenin örnekleri de önemli belgeler arasında. Samsun’da olduğu gibi Sivas’ta da şehrin milli mücadeleki önemini ifade etmek üzere Cumhuriyet’in ilk anıtları arasında yer alan ve 15 Ocak 1932 tarihinde açılan görkemli bir Atatürk Anıtı bulunuyor.

Kurtuluş Savaşı’nın temellerinin atıldığı Samsun, bu özel sene de keşfedilecek ilk rotalardan biri oluyor. Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından 19 Mayıs 2006 tarihinde ziyarete açılan Bandırma Vapuru Müzesi’nde, Mustafa Kemal Atatürk’ün yolculuğuna dair arşiv belgeleri de bulunuyor.  Mustafa Kemal Atatürk’ün şehirde ilk kaldığı bina Gazi Müzesi olarak ziyaret ediliyor. 25 Mayıs-13 Haziran 1919 tarihleri arasında çalışmalarını yürüttüğü bir başka bina da Atatürk Evi Müzesi olarak düzenlenmiş durumda.  Samsun, Milli Mücadele’nin başlangıç şehri olması dolayısıyla en özel anıtlardan birine ev sahipliği yapıyor. 1931 yılında Atatürk’ün sağlığında açılışı yapılan ve Atatürk’ü şahlanmış bir at üzerinde gösteren Onur Anıtı’nın yüksekliği 9 metreye yakın. Anıt, geniş bir park içinde yer alıyor.

Kurtuluş Savaşı’nın en önemli savaşlarından Sakarya Meydan Muharebesi’nin gerçekleştiği Sakarya da en önemli Cumhuriyet rotalarından biri olmasıyla öne çıkıyor. Kurtuluş Savaşı’nın en kritik dönemlerinden birinde yapılan Sakarya Meydan Muharebesi, 23 Ağustos- 13 Eylül 1921 tarihleri arasında Sakarya Nehri çevresinde gerçekleşti. Türk milletinin bağımsızlık mücadelesindeki kırılma noktalarından biri olan bu savaş Atatürk'ün liderliğinde onun askeri dehası ve stratejik zekâsı sayesinde kazanıldı ve bu zafer Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktalarından biri oldu. Yolunuz Cumhuriyet rotalarından Sakarya’ya düşerse Sakarya Müzesi’ni (Atatürk Evi) gezmelisiniz.

Milli Mücadele’nin ilk kongresinin toplandığı Erzurum, tarihsel bir öneme sahip. Mustafa Kemal Paşa'nın 9 Temmuz 1919’dan itibaren Hüseyin Rauf Bey ve arkadaşları ile yerleştikleri ve 52 gün kaldıkları ev bugün müze olarak korunuyor.  Tarihi yeniden yazacak ilk büyük kararların alındığı Erzurum Kongresi’ne ev sahipliği yapan bina da halen ayakta ve Resim ve Heykel Müzesi olarak hizmet veriyor. Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van’dan Erzurum Kongresi’ne katılan 56 delegenin isimlerinin yer aldığı masaların, duvarlarda delegelerin yaşamlarını anlatan portrelerin bulunduğu müze, Cumhuriyetin en önemli duraklarından birine tanıklık ediyor.

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışından bir yıl kadar sonra Anadolu’da yeni bir meclis oluşması aşamasına gelinir. 23 Nisan 1920’de ilk meclisin toplandığı bina, Atatürk ve Kurtuluş Müzesi olarak ülkemizin en değerli kurumları arasında yer alıyor. Ankara’da 1924-1960 yılları arasında kullanılan 2. meclis binası ise uzun süredir Cumhuriyet Müzesi ve Atatürk’ün 10. Yıl Nutku’nu okuduğu mikrofon da burada yer alıyor. Cumhuriyet ilan edildikten sonraki modern şehir düzenleme çalışmalarının en örnek projelerinden biri olan Atatürk Orman Çiftliği, hala o günkü değerini koruyor. Ankara’yı özellikle Cumhuriyet tarihimiz için ziyaret ediyorsanız burayı mutlaka görmelisiniz. Burada piknik alanları, parkı, müzesi, Atatürk’ün Selanik’teki evinin replikası ve çiftlik üretimleriyle karşılacak; Cumhuriyet çocuğu olmanın mutluluğunu hissedeceksiniz. Elbette en anlamlı durak ise Anıtkabir olacak. Her yıl milyonlarca insanın akın ettiği Anıtkabir’i Cumhuriyetin 100. yılında ziyaret etmek size bambaşka duygular hissettirecek. 

Erzurum ve Sivas kongrelerine katılım için çağrıda bulunan Amasya Genelgesi’nde ilk kez ulusal egemenliğe dayalı bir yönetimden söz edilir. Genelge 22 Haziran 1919’da tüm mülki amir ve askeri komutanlara telgrafla ulaştırılır. Amasya Genelgesi’nin kaleme alındığı yer olan Saraydüzü Kışla Binası, Yeşilırmak kıyısında yeniden inşa edildi. Saraydüzü Kışla Binası Milli Mücadele Müzesi ve Kongre Merkezi’nde o günlere yolculuk yapabilirsiniz. 

Milli Mücadele’nin en önemli aşamalarından Büyük Taarruz’un son hazırlık çalışmaları Afyonkarahisar Şuhut’ta Hacı Veli Konağı’nda yapıldı. Bu konağın yanında Kocatepe Atatürk Anıtı ve Kitabesi’ni de ziyaret edebilirsiniz. Anıt, Büyük Taarruz’un 26 Ağustos sabahı Kocatepe’den başlamasını simgeliyor. Bu bölgede dolaşmak 100 yıl önceki cepheye bir yolculuk niteliğinde. 30 Ağustos zaferi ve buradan 9 Eylül’de İzmir’in alınışına dek giden büyük ilerleyişin başlangıç noktası olan Afyonkarahisar ve Kocatepe, Cumhuriyet’in kuruluşuna giden yolun en önemli kazanımlarına sahne oldu.