Kudüs nerenin başkenti?

Kudüs nerenin başkenti? İsrail-Gazze çatışması sonrası kadim şehir Kudüs’ün statüsü yeniden dünya gündemine oturmuş durumda. Kudüs Ortadoğu’daki din mezkezli sorunların merkezinde yer alan bir şehir. Kudüs nerenin başkenti sorusunun yanıtı da bu sorunlar nedeniyle karmaşık. Dünya Kudüs’u 1967 yılına kadar Filistin’in resmi başkenti olarak biliyor ve tanıyordu. Bugün Müslüman devletler ve Filistin destekçisi devletler için Kudüs halen Filistin’in başkenti. Filistin dünya kamuoyunda her ne kadar tam bir devlet olarak kabul edilmese de Filistin devleti resmi başkenti olarak halen Kudüs görünmektedir. Ancak 1697’de başlayan İsrail’in yayılmacı politikaları Kudüs’ün de konumunu ve sahipliğini tartışmalı bir hale getirdi. İsrail Doğu Kudüs olarak anılan bölgeyi 1967 yılında işgal etti. 1980 yılında da Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak ilan etti. Ancak İsrail’in bu ilanı tüm dünya tarafından kabul görmedi. Halen Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak anan ülkeler olduğu gibi, Kudüs’ü Filistin’in başkenti olarak gören ve İsrail varlığını resmen kabul etmeyen ülkeler bulunmaktadır. 

Kudüs Müslüman mı Yahudi mi?

Üç semavi dinin de Kudüs’te kutsal mekanlarının bulunması, kentin tarih boyunca uluslararası öneme sahip olmasına yol açan önemli bir etken. Arapça El Kuds, İbranice Yeruşalayim olarak adlandırılan Kudüs, dünyanın en eski kentlerinden birisi.

Tarih boyunca, birçok kutsal yapıya ev sahipliği yapmasından dolayı çok sayıda savaşa sahne oldu ve defalarca yıkıldı, yeniden inşa edildi. Osmanlı İmparatorluğu, 1517’de işgal ettiği Kudüs’ü 1917 tarihine kadar kontrolü altında tuttu.
Kudüs, üç semavi din olan İslam, Yahudilik ve Hristiyanlık için çok kutsal yerleri içinde barındırıyor. Kutsal yerlerin önemli bir kısmı Doğu Kudüs’te yer alıyor.

Kudüs’ün dört ana bölümü

Kudüs’ün içinde binlerce yıllık tarihi barındıran dar sokaklarla dolu Eski Kenti, dört ana bölümden oluşuyor. Bunlar Müslüman, Yahudi, Hristiyan ve Ermeni mahalleleri olarak sıralanıyor.

Kudüs Müslümanlar için neden önemli? Hazreti Muhammed’in Miraç yani göğe çıktığı yer Kudüs’te

Müslümanlar için en kutsal yerlerden biri kabul edilen Mescid-i Aksa ve Kubbet’üs Sahra’nın bulunduğu Harem-üş-Şerif, Doğu Kudüs’te yer alıyor. Muhammed Peygamber’in buradan göğe yükseldiğine inanılıyor.

Kudüs Yahudiler için neden önemli?

Yahudiler için Mescid-i Aksa’nın hemen altında yer alan ve Süleyman döneminde yapılan tapınağa ait olduğuna inanılan Ağlama Duvarı yer alıyor. Burası Yahudilik inancının en kutsal mekanı.

Kudüs Hristiyanlar için neden önemli?

Hristiyanlar için ise Kudüs’te bulunan Kutsal Kabir Kilisesi’nde İsa Peygamber’in çarmıha gerildiği ve kabrine konulduğu düşünülüyor. Bu kilise, aralarında Rum Ortodoks Patrikhanesi, Roma Katolik Kilisesi ve Ermeni Patrikliği’nin de olduğu farklı mezheplerin temsilcileri tarafından yönetiliyor.

İsrail-Filistin çatışmasının en önemli nedeni Kudüs

Kudüs’ün statüsü, İsrail-Filistin çatışmasının da en merkezi sorunlarından birini oluşturuyor.

İsrail, 1967 yılındaki Altı Gün Savaşı’nda o zamana kadar Ürdün’ün kontrolü altında bulunan Doğu Kudüs’ü işgal etti. O tarihten bu yana da İsrail işgali altında bulunuyor.

İsrail’in Kudüs’ü ‘bölünmez başkent’ ilan etmesi

İsrail, 1980 yılında kabul ettiği kanunla Kudüs’ü “bölünmez başkenti” ilan etti. Ayrıca aynı kanunla kentte yaşayan Araplara vatandaşlık verildi.

Araplar da Doğu Kudüs’ü ileride kurulması muhtemel Filistin devletinin başkenti olarak kabul ediyor. 1993 yılında imzalanan Oslo Barış Anlaşmaları’nda Kudüs’ün nihai statüsünün barış görüşmelerinin ileri aşamalarında ele alınması öngörülüyor.
İsrail devletine ait meclis, cumhurbaşkanlığı, başbakanlık ve bakanlıklar gibi resmi kurumlar Kudüs’te yer alıyor.

ABD Kudüs’e büyükelçi gönderince tartışmalar büyüdü

Ancak İsrail’in Kudüs üzerindeki başkent ilanı uluslararası alanda tanınmıyor. İsrail büyükelçiliğini Kudüs’te tutan tek ülke ABD. Eski ABD Başkanı Donald Trump, 2018 yılında Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımış ve büyükelçiliği buraya taşımıştı.
Türkiye’nin de İsrail Büyükelçiliği Tel Aviv’de bulunuyor. Ancak Türkiye, Kudüs’te diplomatik temsilcilik bulunduran az sayıda ülkeden birisi.

Türkiye’nin Filistin Yönetimi ile ilişkilerini sürdürmek amacıyla Kudüs’te başkonsolosluğu bulunuyor. Kudüs Başkonsolosluğu’nda Türkiye büyükelçi düzeyinde temsil ediliyor.

Kudüs’te Müslümanlar mı Yahudiler mi çok?

İsrail’in Doğu Kudüs’ü işgal etmesinden bu yana kentteki Yahudi nüfus da önemli bir artış kaydetti. 1967 yılından bu yana İsrail burada en az 10 yerleşim birimi kurdu. Buraya yaklaşık 200 bin civarı Yahudi yerleştirildi.

Uluslararası hukuk tarafından Kudüs’teki Yahudi yerleşimleri yasa dışı kabul ediliyor. Ancak İsrail, buna itiraz ediyor. Kudüs’te yaklaşık 850 bin kişi yaşıyor. Nüfusun yüzde 37’sini Araplar, yüzde 61’ini de Yahudiler oluşturuyor.