Yeni bulgular ışığında Urfa’da Neolitik Dönem: Ölü gömme gelenekleri

Şanlıurfa’nın Sefertepe kazılarında elde edilen yeni bulgular, Neolitik Dönem’in ölü gömme ritüellerine dair yeni bilgiler ortaya koydu. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2021 yılında başlatılan “Taş Tepeler Projesi” kapsamında yürütülen kazılar, bu yıl özel bir niş içinde insan kafatası keşfiyle dikkat çekti.

Sefertepe Kazı Başkanı Doç. Dr. Emre Güldoğan, yaptığı açıklamada, “Bu sene yaptığımız çalışmalarda, özellikle bir özel yapı içerisinde, niş içerisinde bulunan kafatası, özgün bir buluntu olarak değerlendirilebilecek örnek olarak karşımıza çıkmakta. Uzmanımızın yaptığı ilk değerlendirmelerde, bu kafatasının özellikle içinde bulunduğumuz coğrafya içerisinde, hatta Yukarı Mezopotamya’da ölü gömme gelenekleriyle ilgili bu sürecin anlaşılması açısından büyük bir boşluğu dolduracağı düşünülmekte. Zira benzer yerleşimlerden Karahan ve Sayburç yerleşimlerinde geçtiğimiz yıllarda birtakım iskelet parçaları ve kafatası üzerinde kesik izlerinin olduğunu biliyorduk fakat bu işlemlere ulaşana kadar, kafatasına ne şekilde bir uygulama yapıldığı konusunda büyük soru işaretleri vardı. Sefertepe’de bu niş içerisinde bulduğumuz kafatası, bu sürecin anlaşılması açısından büyük bir boşluğu dolduracak ve bilim dünyasına heyecan kazandıracak diye düşünmekteyiz.”

Doç. Dr. Güldoğan, Neolitik Çağ’a ait ölü gömme ritüellerinin hala birçok bilinmeyenle dolu olduğunu belirtti ve şu açıklamalarda bulundu: “Genelde buradaki gömüklerin hepsi ikincil gömüt olarak karşımıza çıkmakta. Bu da şu demek: Ölü bir yerde çürümeye bırakıldıktan sonra, bu işlemin ardından kemikler ayrılıyor ve yerleşim yerine geri getiriliyor. Çeşitli uygulamalar, kesikler ya da yanık gibi işlemler yerleşim yerinde gerçekleştiriliyor. Bugüne kadar biz bu kesik veya yanıklı örneklere rastlamıştık fakat bizim bulduğumuz nişteki kafatası bu işlemler başlamadan önce, kafatasının özel bir alanda sergileniyor olduğunu göstermesi açısından da önemli.”

Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal ise buluntunun Neolitik Dönem’deki gömüt geleneğine dair önemli veriler sağladığını belirtti: “Karahantepe, Göbeklitepe ve Sayburç gibi yerlerde seçici gömüt ya da seçilmiş kemiklerin belirli alanlara gömülmesini sağlayan verilerin daha önce ortaya konulduğunu biliyoruz. Yapılan çalışmalarda Orta Fırat bölgesinde ölülere ikincil gömüt uygulaması yapıldığını biliyorduk.”

Erdal, Sefertepe’deki bu yeni buluntunun, Neolitik Dönem’e dair önemli bir boşluğu doldurduğunu ve ölen kişilerin bedenlerinin nasıl saklandığını anlamaya yardımcı olacağını ifade etti: “Ölen kişinin çeşitli ritüeller gerçekleştirilip nihai gömüt alanına götürülene kadar, bedeninin önemsenen bir kısmı belli bir yerde saklanıyor. Sefertepe’de niş içerisinde bulduğumuz kafatası, bu gömme geleneğinin önemli bir kanıtı olarak kabul ediliyor.”

Bu keşif, Neolitik Dönem gömüt uygulamaları hakkında bilim dünyasında önemli bir boşluğu dolduruyor. Doç. Dr. Güldoğan, buluntunun bilimsel anlamda birçok soruya yanıt vereceğini ve yeni araştırmalara kapı aralayacağını belirtti. Güldoğan, “Bu bulgu, hem arkeoloji hem de antropoloji açısından yeni sorulara yanıt verecek ve Neolitik Dönem’de ölü gömme ritüelleri üzerine daha derin araştırmalar yapılmasına zemin hazırlayacak.”

Kaynak: Haber Merkezi