Kızıldeniz krizi üretime sıçradı

Yemen’deki Husilerin, İsrail’in Gazze’ye saldırılarına karşılık ticari gemilere yönelik eylemleri Asya ile Avrupa arasındaki mal akışını kesintiye uğratırken, yeni bir tedarik zinciri krizi riskini artıran bu durum küresel ekonomiye de yansımaya başladı. Tesla ve Volvo Car, Kızıldeniz nakliye krizi nedeniyle üretime ara verdi.

Otomotiv devleri parça sıkıntısı nedeniyle Avrupa’daki bazı birimlerde üretimi geçici olarak durdururken; şirketlerden gelen açıklamalar Kızıldeniz’deki saldırıların üretimi de vurmaya başladığının ilk açık işareti olarak yorumlanıyor. Tesla Berlin fabrikasında üretime 29 Ocak-11 Şubat tarihlerinde ara vereceğini açıklarken, Volvo da Belçika’daki fabrikasında bu hafta üç gün üretim yapmayacak. Cuma günü gelen bu açıklamaların ardından Tesla hisseleri New York’taki işlemlerde %3,7, Volvo Car ise Stockholm’de %2,8 değer kaybetti.

Ekonomim gazetesinin haberine göre, COVID-19’dan bu yana yaşanan en büyük tedarik zinciri sıkıntısı küresel ekonomik toparlanmayı rayından çıkarma riski taşırken, yüksek navlun ve petrol fiyatlarının da enflasyonu yeniden alevlendirebileceğinden endişe ediliyor. Kanal, küresel konteyner trafiğinin yaklaşık %12’sini oluşturuyor. Tekstil ve giyimden cep telefonlarına, otomobil batarya ve diğer parçalarına kadar her şeyi taşıyan gemilerin, Asya ile Avrupa arasındaki en hızlı rota olan Süveyş Kanalı’ndan beklenenden daha uzun süre kaçınmak zorunda kalacağı yönündeki endişelerle konteyner nakliye oranları bu hafta daha da arttı. Drewry Dünya Konteyner Endeksi, saldırıların başladığı 21 Aralık haftasından bu yana yüzde 122 artarken, artış oranı Şanghay-Cenova hattında yüzde 300’e yaklaştı.

Vites kutusu teslimatı gecikti

Berlin fabrikasında üretimin geçici olarak durdurulmasıyla ilgili olarak Tesla tarafından yapılan yazılı açıklamada, pek çok geminin Afrika’nın güney ucuna yönlendirilmesiyle parça eksikliği nedeniyle Berlin fabrikasındaki otomobil üretiminin büyük bölümüne 29 Ocak’tan 11 Şubat’a kadar ara verileceği belirtildi. Açıklamada, “Kızıldeniz’deki silahlı çatışmalar ve buna bağlı olarak Ümit Burnu üzerinden Avrupa ile Asya arasındaki ulaşım rotalarındaki değişiklikler üretimi etkiliyor. Çok daha uzun nakliye süreleri tedarik zincirlerinde boşluklara neden oluyor” denildi ancak hangi parçaların ulaşmasının geciktiği detaylarıyla belirtilmedi.

Çoğunluk hissesi Çinli Geely’ye ait olan Volvo Car, vites kutusu teslimatının gecikmesi nedeniyle XC40 ve C40 modellerinin üretildiği Belçika’nın Gent kentindeki fabrikasında üretimi bu hafta üç gün süreyle durduracağını açıkladı. Şirketin İsveç’teki Gothenburg fabrikasındaki üretim ise henüz etkilenmedi.

İsrail’in Gazze’deki saldırıları devam ederken, ABD ve İngiltere’nin Yemen’deki Husilere yönelik hava saldırılarının ardından önde gelen lojistik şirketleri tankerlerini Kızıldeniz yerine farklı rotalara yönlendirdi. Ticareti sekteye uğratan lojistik sıkıntılara ek olarak, kuraklık nedeniyle su seviyelerinin düşmesi de bir diğer önemli deniz ticaret yolu olan Panama Kanalı’ndan geçişleri azalttı. Maersk ve Hapag-Lloyd gibi denizcilik devleri, gemilerini Afrika çevresinde daha uzun ve daha pahalıya mal olacak rotalara yönlendiriyor. Maersk Cuma günü yaptığı açıklamada, Asya’dan Kuzey Avrupa’ya olan yolculuğa yaklaşık 10 gün ve 1 milyon dolar ekstra yakıt maliyeti ekleyen güzergah değişikliğinin öngörülebilir gelecekte sürmesini beklediğini duyurmuştu.

İlkbaharda raflar boş kalabilir

Aralarında İsveçli mobilya üreticisi IKEA’nın da bulunduğu bazı perakende grupları mal teslimatlarında olası gecikmeler konusunda ve ekstra maliyetlerin fiyatlara yansıyabileceği konusunda uyarıda bulunmuştu, ancak Tesla ve Volvo’nun kararı, üretim faaliyetine yönelik aksamaya işaret etmesi açısından önemli. ABD’li perakendeci Target da en büyük hazır giyim tedarikçileri olan Hindistan ve Pakistan’dan gelen ürünlerde bazı gecikmelerle karşı karşıya olduğunu açıkladı. Bazı perakendecilerin Çin’in Ay Yeni Yılı tatili öncesinde stok yaptıkları ve ilkbahar aylarında rafların boş kalmasını önlemek için havayolu veya demiryolu alternatifleri aradıkları belirtiliyor. Müşterilerine tedarik zinciri çözümleri sunan ABD merkezli FourKites’ın Ürün Yönetimi Başkan Yardımcısı Seth Frederickson, “Kızıldeniz’deki kesinti iki ila üç hafta daha sürerse, Nisan ve Mayıs aylarında raflarda ürün kıtlığı görmeyi bekliyorum” dedi.

BMW, VW ve Renault henüz etkilenmedi

Tesla ve Volvo’nun açıklamalarına karşılık BMW, Volkswagen ve Renault üretimlerinin bu durumdan henüz etkilenmediğini duyurdu. Stellantis ise, üretim üzerinde “neredeyse hiçbir etki” görmediğini ve sınırlı durumlarda hava taşımacılığını kullandığını açıkladı. Ancak AB otomobil üreticileri özellikle elektrikli araç tedariği için büyük ölçüde Asya’ya bağımlı. S&P Market Intelligence verilerine göre bölge, 30 Eylül’e kadar olan 12 ay içinde AB’nin EV batarya ve parçaları ithalatının %67’si ve lityum iyon pil sevkiyatlarının üçte ikisinden fazlası Asya pazarından geldi. Otomotiv tedarik zincirlerini ve üretimini takip eden AutoForecast Solutions’tan Sam Fiorani, Tesla ve Volvo’nun yalnız olmasının mümkün olmadığını, sadece konuyla ilgili sıkıntıyı ilk yansıtanlar olduklarını ve diğer otomobil üreticilerinin de Kızıldeniz çatışmasından dolayı sıkıntı çekmelerinin kaçınılmaz olduğunu söylüyor.

Perakende devleri üzerindeki etkisi şu an için küçük çaplı

Burberry: İngiliz lüks tüketim devi Burberry’nin CFO’su Kate Ferry şu an için Kızıldeniz’deki sıkıntılardan kaynaklanan herhangi bir etki görmediklerini söyledi.

Sainsbury: Sainsbury CEO’su Simon Roberts durumu çok yakından izlediklerini, hükümetle iletişim halinde olduklarını belirterek şirketin ürün bulunabilirliği açısından tüketiciler üzerindeki herhangi bir etkiyi azaltmak için çok çalıştığını söyledi.

Target: Kızıldeniz’deki kriz nedeniyle Hindistan ve Pakistan’dan yapılan sevkiyatlarda bazı kesintiler yaşıyor; konuya yakın bir kaynak Reuters’e, bu etkinin genel olarak “küçük” olduğunu açıkladı.

TESCO: Tesco CEO’su: Süveyş Kanalı üzerinden yapılan sevkiyatlardaki kesintinin şu anda operasyonlarımız üzerinde minimum etkiye neden olduğunu gözlemliyoruz.

Marks&Spencer: Marks&Spencer CEO’su Stuart Machin sevkiyatta yaşanan aksaklıklar nedeniyle giyim ve ev ürünleri teslimatlarında şu anda hafif bir gecikme yaşandığını belirtti, ancak Şubat ve Mart aylarının etkileneceğini söyledi.

Türkiye’nin ihracatı da sekteye uğradı

Kızıldeniz’de yaşanan kaos, küresel tedarik zincirindeki kırılmaların yanı sıra Türkiye’nin dış ticaretini de sekteye uğratıyor. Görüştüğümüz TİM, İTO ve önde gelen STK’ların temsilcileri, henüz Türkiye’deki fabrikalarda Kızıldeniz kaynaklı bir üretim molasının söz konusu olmadığını belirtirken, ancak hem ithalat hem de ihracat tarafında sıkıntıların arttığını dile getiriyor. Bir yandan uzayan süreler nedeniyle hammadde ve ara mamul ithalatında gecikmeler yaşayan sanayicinin, diğer yandan ihracat siparişleri de düşüşe geçti. Bazı ihracatçılar siparişlerinin yurt dışındaki alıcısı tarafından ötelendiği ifade edilirken, Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Albert Saydam da Avrupa’daki otomotiv ana sanayi firmalarının Türkiye’ye verdikleri siparişlerde azalma gözlemlediklerini söyledi. Diğer yandan, artan lojistik maliyetler iç piyasada da fiyatların artmasına neden oluyor. Ötelenen siparişler nedeniyle malların depolarda yoğunluk oluşturması da piyasada yaşanan bir diğer sorun olarak öne çıkıyor.

Yemenli analistler, ABD’nin Husilere saldırılarının genişlemeyeceği görüşünde
ABD’nin Yemen’de Husilere son saldırılarını değerlendiren Yemenli uzmanlar, ABD’nin saldırılarının etkisinin sınırlı olduğunu düşünerek, saldırıların çapının genişletilmesini uzak ihtimal olarak görüyor. Siyasi analist ve yazar Yasin et-Temimi yaptığı açıklamada, ABD ve İngiltere’nin saldırılarının, Husilerin Kızıldeniz’de askeri faaliyetlerini yürüttüğü kritik bölgelerdeki askeri noktalarını hedef aldığını belirtti. Kayıplara dair net verilerin bulunmadığını aktaran Temimi, saldırılar öncesi gelen haberlerin, Husilerin tedbir almasına olanak sağladığını savundu.

Saldırıların çapının genişletilmesini ve Husilerle kapsamlı çatışmaya girilmesini uzak ihtimal olarak gören Temimi “ABD, bu sınırlı saldırılarını uygulamak için öncesinde BMGK’nin Husilerin Kızıldeniz’deki saldırılarının acilen sonlandırılmasını isteyen karar tasarısı gibi bazı adımlar attı ve bunlar Washington’ın çatışmaları genişletmek istemediğini gösteriyor” dedi. Siyasi analist ve yazar Yakup el-Atvani de “ABD ve İngiltere’nin Husilere saldırılarının etkisi sınırlı” ifadelerini kullanarak, Husilerin 7 yıldır Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap Koalisyonu’nun hava saldırılarına direnen askeri imkanlarının,

ABD ve İngiltere’nin küçük çaplı saldırılarından büyük oranda etkilenmesinin zor olduğunu savundu.